Wat is Physical Literacy?

Wat is Physical Literacy?

Door: Bart Poot (Oprichter Monkey Moves en Bewegingswetenschapper)

Physical Literacy wordt vanuit een holistisch perspectief beschreven als de motivatie, het zelfvertrouwen, de fysieke competentie, de kennis en het begrip over het belang van bewegen10.

Maar wat houdt dit precies in en hoe kan dit bijdragen aan het oplossen van het ‘wicked problem’ dat kinderen minder bewegen en hun motorische vaardigheid afneemt?

Een kind dat fysiek geletterd is, ziet de wereld als een speeltuin vol mogelijkheden. Een boom is niet alleen een boom, maar biedt mogelijkheden om in te klimmen. Een sloot biedt de kans om overheen te springen. Deze benadering moedigt kinderen aan om hun omgeving actief te verkennen en hun bewegingsmogelijkheden te benutten11. Aan de andere kant, als deze bewegingsvaardigheden achterblijven (gedurende de jaren), dan wordt de (bewegings)wereld letterlijk kleiner. De boom blijkt dan niet als ‘beklimbaar’ te worden aangemerkt en de sloot lijkt eerder een breed kanaal dan een ‘plas water waar je overheen kunt springen’.

De reis naar fysieke geletterdheid is een constant proces dat start aan het begin van het leven, waar er nog een wereld te ontdekken valt (letterlijk en figuurlijk). Als kinderen gevoed worden en de kans krijgen om deze ontdekkingstocht voort te zetten, zullen ze hun fysieke, perceptuele en cognitieve capaciteiten ontwikkelen, uitbreiden en verfijnen. Door kinderen te laten spelen en ze uit te dagen in hun zone van naaste ontwikkeling12, ervaren ze competentie, wat vertrouwen geeft, wat zorgt voor groei en ontwikkeling. Een kind wat bijvoorbeeld niet in staat is om een koprol uit te voeren, zal zich niet competent voelen in het uitvoeren van een salto. Door in de zone van naaste ontwikkeling stap voor stap te leren roteren, ontwikkelt het kind vaardigheden en vertrouwen. Vrij rollen en draaien in de babyfase helpt bij de ontwikkeling van het evenwichtsorgaan en daarmee het leren bepalen van de positie van het eigen lichaam in de ruimte. Dit wordt verder ontwikkeld in de dreumes- en peuterfase met de eerste rol- en draaispelletjes. De vaardigheid roteren kan dan ook in vele verschijningsvormen geoefend en uitgevoerd worden. Denk maar eens aan het kunnen wegdraaien als je tegen iemand aan dreigt te lopen in een sportsituatie of het breken van een val als je neerkomt. Als je de vaardigheid roteren in dusdanige mate onder controle hebt dat je zonder problemen een koprol kunt maken, komt het maken van een salto al dichterbij de zone van naaste ontwikkeling.

Door kinderen van jongsafaan bloot te stellen aan verschillende beweegomgevingen, lees kinderen letterlijk beweegrijk op te voeden, leren ze spelenderwijs verschillende vaardigheden ontwikkelen. Om in het voorbeeld van de beklimbare boom te blijven, zal de boom niet als beklimbaar bestempeld worden door een kind als het de vaardigheid klimmen en klauteren niet ontwikkeld heeft. Dit begint tijdens de dreumesleeftijd met kruipen en tijgeren en in de peuterleeftijd met het klimmen op de bank en de trap. Vervolgens steeds een stapje verder en hoger op speeltoestellen in de speeltuin, totdat het kind in een boom klimt. Het kind groeit letterlijk in de vaardigheid klimmen en klauteren en kan zo een afweging maken of een bepaalde boom wel of niet beklimbaar is.

Physical Literacy is dus meer dan alleen het leren van sportieve vaardigheden. Het is een bredere benadering die kinderen in staat stelt om met zelfvertrouwen en competentie deel te nemen aan diverse bewegingsactiviteiten.

Voorbeelden van Physical Literacy

Rijke speelomgevingen, waar kinderen uitgedaagd worden, zijn essentieel voor de ontwikkeling en het leren van kinderen, wat leidt tot een fysiek geletterd leven13. Een speeltuin biedt tal van mogelijkheden om fysieke geletterdheid te bevorderen. Klimmen op speeltoestellen, balanceren op smalle richels en springen van hoge objecten helpen kinderen hun balans, coördinatie en zelfvertrouwen te ontwikkelen. Sportclubs en scholen kunnen fysieke geletterdheid bevorderen door multisportprogramma's aan te bieden waarin kinderen verschillende bewegingsvormen en sporten ontdekken. Door kinderen bloot te stellen aan diverse fysieke activiteiten, ontwikkelen ze een brede motorische basis die hen in staat stelt om met vertrouwen en plezier te bewegen.

In gemeenten kunnen beweegvriendelijke omgevingen worden gecreëerd, zoals avontuurlijke speelplaatsen en openbare sportfaciliteiten. Deze omgevingen moedigen kinderen aan om actief te zijn en bieden hen de mogelijkheid om verschillende bewegingsvaardigheden te ontwikkelen. Een voorbeeld hiervan is een park met een avontuurlijke speeltuin die natuurlijke elementen zoals boomstammen, rotsen en waterpartijen bevat. Hier kunnen kinderen vrij klimmen, springen en ontdekken, wat hun motorische vaardigheden en zelfvertrouwen bevordert.

Fysieke geletterdheid is de basis voor een actieve en gezonde leefstijl en prestaties in sport. Als kinderen klein zijn levert gevarieerd bewegen, waaronder multisport een cruciale rol in de ontwikkeling van de fysieke geletterdheid van kinderen.

Wil je hier meer over weten, download dan het volledige artikel dat gepubliceerd is in Sportgericht.

Bronnen

1. International Physical Literacy Association (2016). Definition of physical literacy. <https://www.physical-literacy.org.uk/>

2. Whitehead M (2001). The concept of physical literacy. European Journal of Physics Education, 6, 127–138.

3. Vygotsky LS (1978). Mind in Society: Development of Higher Psychological Processes (M. Cole, V. Jolm-Steiner, S. Scribner, & E. Souberman, Eds.). Harvard University Press. p86.

4. Rudd JR et al. (2020). Physical Literacy - A Journey of Individual Enrichment: An Ecological Dynamics Rationale for Enhancing Performance and Physical Activity in All. Frontiers in Psychology. 11, article 1904.

Lees hier meer over Physical Literacy